Özet

Bu çalışmada Afyonkarahisar'da yetiştirilen Salvia officinalis L. (Lamiaceae) uçucu yağ oranı ve kalitesi üzerindeki fenolojik evre ve diurnal varyabilite etkileri araştırılmıştır. Ontogenetik varyabiliteye dayalı hasat zamanları çiçeklenme öncesi, çiçeklenme dönemi ve çiçeklenme sonrası olarak belirlenmiştir. Diurnal varyabilite olarak hasat saatleri 06:00, 14:00 ve 20:00 ayarlanmıştır. Sonuçlara göre en yüksek uçucu yağ çiçeklenme döneminde ve saat 20:00'de (%2,05) elde edilmiştir. En iyi hasat zamanı çiçeklenme dönemi ve günün son saatleri olarak saptanmıştır. Diğer fenolojik evrelerde uçucu yağ sentezi neredeyse aynı oranda bulunmuştur. Ayrıca, çalışılan tüm evrelerde uçucu yağ içeriği günün son saatlerine doğru artmıştır. Salvia officinalis uçucu yağının tanımlanan bileşikleri arasında oksijenli monoterpenler en büyük kimyasal gruba sahip olmuştur (%52,8-68,6). α-Thujone (%13,0- 35,8) deneme örneklerinin çoğunda ana bileşik olarak belirlenmiştir. Bu bileşiğin en yüksek ve en düşük değerleri sırasıyla çiçeklenme sonrası ve çiçeklenme aşamalarında gözlenmiştir. Camphor (%7,0-20,2), 1,8-sineol (%6,9-14,1), borneol (%2,8-15,8) ve veridiflorol (%4,5- 12,3) diğer önemli bileşikler olarak tanımlanmıştır. Salvia officinalis uçucu yağının miktarı ve kalitesi üzerinde gün uzunluğu, güneşlenme, sıcaklık gibi iklim faktörleri ve bitki büyüme evresi etkileri belirgin bir şekilde ortaya çıkmıştır. Bu çalışmanın sonuçları doğrultusunda, S. officinalis’in en uygun hasat zamanı Afyonkarahisar koşullarında çiçeklenme dönemi ve saat 20:00 olarak belirlemiştir. Bitkinin uçucu yağ bileşenleri, farklı hasat zamanlarında (ontogenetik ve diurnal) geniş değişim göstermiştir.